Xin nghe lại phần nói chuyện về Carotenoid và các vấn đề quan trọng trong dinh dưỡng hàng ngày:
Các bà mẹ thường hay khuyên con mình nên ăn nhiều trái cây và rau xanh với nhiều màu sắc khác nhau, nhưng lại không hiểu một cách sâu sắc tại sao lại nên như thế. Ngày nay, các nhà khoa học đã giải thích rất rõ ràng tại sao “màu sắc” lại có lợi cho sức khỏe như vậy. Trái cây và rau xanh là những nguồn dồi dào một loại sắc tố thực vật. Đó là các carotenoid. Nó cũng có nhiều đặc tính tương tự như vitamin. Loại dưỡng chất màu này – có nguồn gốc từ các loại trái cây và rau quả màu cam, vàng, đỏ,... – có thể tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ bệnh tật.
Chắc bạn cũng đã từng nghe về một số loại carotenoid, như beta-carotene, lutein và lycopene chẳng hạn. Trong hai thập kỷ cuối vừa qua, các nhà khoa học, các thầy thuốc và các chuyên gia đã thực hiện hàng trăm nghiên cứu trên loại dưỡng chất quan trọng này. Họ đã khám phá được, chẳng hạn như beta-carotene là một chất kích thích mạnh mẽ tế bào miễn dịch, có thể bảo vệ cơ thể chống nhiễm khuẩn và ung thư; Lutein có thể làm giảm nguy cơ thoái hóa võng mạc, một trong những nguyên nhân gây mù thường gặp ở người trên 60 tuổi; còn Lycopene có thể giúp ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt. Đó chỉ là một số trong rất nhiều lợi ích cho sức khỏe từ các carotenoid.
Tại sao carotenoid lại hữu ích cho sức khỏe như vậy? Cũng như vitamin C và E, carotenoid là một chất chống oxy hóa mạnh. Cơ thể chỉ có thể sống và phát triển được không thể chỉ với một hay hai mà là rất nhiều loại chất chống oxy hóa khác nhau. Và các carotenoid là một nhóm dưỡng chất chống oxy hóa tự nhiên lớn nhất có thể đáp ứng nhu cầu đó.
Carotenoid thực chất là gì?
Thuật ngữ carotenoid dùng để chỉ một họ gồm khoảng 600 sắc tố thực vật khác nhau. Mặc dù trong thiên nhiên số lượng carotenoid nhiều như vậy nhưng số có lợi cho sức khỏe không nhiều. Chẳng hạn có khoảng 50 loại carotenoid trong các thực phẩm mà người Mỹ thường dùng nhất, nhưng chỉ có 14 loại phát hiện thấy trong máu. Như vậy một số ít carotenoid được hấp thu, còn lại theo đường ruột ra ngoài, mặc dù chúng cũng có thể có ích cho cơ thể trong khi di chuyển trong ống tiêu hóa. Tất cả các carotenoid đều tan trong dầu mà không tan trong nước.
Các Carotenoid có hiệu quả gì đặc biệt?
Hàng loạt nghiên cứu khám phá ra rằng ăn những thực phẩm chứa nhiều carotenoid có thể giảm nguy cơ nhiều loại ung thư, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Carotenoid cũng có thể làm giảm thấp nguy cơ bệnh tim mạch, giảm nồng độ cholesterol máu, giảm tác hại của ánh nắng mặt trời trên da,… Tăng cường sử dụng thức ăn giàu carotenoid giúp giảm nguy cơ nhiều bệnh lý khác nhau.
Bằng cách nào người ta phát hiện ra các ích lợi của carotenoid?
Phần lớn các chuyên gia dinh dưỡng và sức khỏe đều nhận thấy rằng chế độ dinh dưỡng giàu trái cây và rau xanh có liên quan với sự giảm nguy cơ nhiều bệnh. Ví dụ những người ăn chay ít mắc bệnh ung thư hơn so với những người ít ăn rau quả, trái cây. Nghiên cứu thành phần các loại thực phẩm này, họ phát hiện ra chúng rất giàu carotenoid cũng như nhiều dưỡng chất quan trọng khác. Hàng trăm nghiên cứu đã khẳng định lợi ích của trái cây và hoa quả, và hàng trăm nghiên cứu khác đã chứng minh vai trò và ích lợi của carotenoid đối với cơ thể.
Điều gì xảy ra khi chúng ta ăn carotenoid?
Khi chúng ta ăn carotenoid, chúng ta có được nguồn chống oxy hóa từ thực vật. Cũng như nhiều dưỡng chất thiết yếu khác, carotenoid mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, như tăng cường khả năng đề kháng chống nhiễm khuẩn, ngăn ngừa tổn thương DNA (Deoxyribonucleic acid) và các chất liệu di truyền khác, giảm nguy cơ ung thư,…
Tại sao người ta không ăn nhiều hoa quả, rau xanh?
Đây là một mục tiêu lý tưởng, nhưng không dễ dàng gì để thay đổi thói quen ăn uống của mọi người. Có người đơn giản chỉ không thích mùi vị của rau, như cây cải xanh. Có người lại thích thức ăn chế biến từ thực vật, như khoai tây chiên, trong khi loại này lại chứa nhiều gốc tự do có hại. Một số khác lại rất khó chịu với vị đắng và ít khi chịu ăn rau xanh. Một số lớn ít ăn rau quả và thường ít chịu thay đổi thói quen ăn uống của mình.
Sự hấp thu carotenoid ở dạng tự nhiên và dạng chế phẩm thuốc, loại nào tốt hơn?
Hẳn là trong đầu bạn nghĩ ngay rằng carotenoid dạng tự nhiên dễ hấp thu hơn. Nhưng thực sự thì ngược lại, carotenoid trong các chế phẩm dinh dưỡng lại được hấp thu tốt hơn carotenoid trong thực phẩm. Lý do là carotenoid trong thực phẩm bị kềm giữ trong lưới sợi xơ rất khó tiêu hóa. Việc nấu chín thức ăn có thể phá vỡ lưới sợi này, giúp tăng cường hấp thu carotenoid, nhưng cũng có thể làm hỏng nó. Còn carotenoid trong chế phẩm bổ sung không nằm trong lưới sợi nên việc hấp thu rất dễ dàng. Rất nhiều nghiên cứu đã chứng minh tính đúng đắn của kết luận này.
BETA-CAROTENE
Beta-carotene là một loại carotenoid phổ biến nhất được tìm thấy trong thực phẩm và là tiền thân chủ yếu của vitamin A (cơ thể có thể chuyển beta-carotene thành vitamin A). Beta-carotene có màu cam, thường thấy trong các loại trái cây và rau quả có màu cam như cà rốt, bí ngô, đào, khoai lang đỏ,…nhiều nghiên cứu đã chứng tỏ vai trò và ích lợi của beta-carotene trên hệ miễn dịch, ngăn ngừa nhiều loại ung thư và giảm tác hại của ánh nắng mặt trời.
Các ích lợi beta-carotene được phát hiện khi nào?
Vài thập kỷ trước đây các nhà khoa học đã khám phá ra rằng beta-carotene có thể chuyển thành vitamin A trong cơ thể, cho nên nó cũng có những tác dụng tương tự loại vitamin này. Ví dụ, cả vitamin A và beta-carotene đều được dùng để điều trị quáng gà, một dấu hiệu sớm của tình trạng thiếu vitamin A, trong đó mắt không thể thích nghi nhanh chóng với sự thay đổi cường độ ánh sáng. Tuy nhiên beta-carotene dùng trong trường hợp này tác dụng không nhanh bằng vitamin A vì cơ thể phải chuyển beta-carotene thành vitamin A.
Suốt thập niên 1970 các nhà khoa học đã phát hiện hàng loạt chứng cứ cho thấy các loại trái cây và rau quả chứa nhiều beta-carotene có thể làm giảm nguy cơ bệnh tim mạch và một số loại ung thư. Các chuyên gia còn phát hiện nhiều lợi ích từ beta-carotene hoàn toàn độc lập với tác dụng giống vitamin A của nó.
Chế phẩm beta-carotene hỗ trợ hệ miễn dịch như thế nào?
Các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Y khoa trường Đại học Loyola, Maywood, Illinois cũng phát hiện chế phẩm beta-carotene (30mg/ngày) làm tăng khả năng miễn dịch trên 50 bệnh nhân ung thư hoặc polyp đại tràng. Trước khi dùng beta-carotene, các bệnh nhân này đã bị giảm tỷ lệ phần trăm các loại tế bào miễn dịch CD4, interleukin-2 (IL-2) và interleukin-2 dương tính (IL-2R). Các tế bào này đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và chống ung thư. Chế phẩm beta-carotene làm tăng đáng kể các tế bào IL-2R và CD4 trên các bệnh nhân ung thư và polyp đại tràng.
Beta-carotene còn giúp giảm thấp nguy cơ nhiều loại ung thư khác, như ung thư vú, ung thư vùng chậu, tuyến tiền liệt, ung thư thực quản, ung thư phổi (đặc biệt trên người nghiện thuốc lá),…
Chế phẩm beta-carotene bảo vệ làn da của bạn như thế nào ?
Tia cực tím (Ultraviolet: UV) trong ánh nắng mặt trời tạo ra rất nhiều gốc tự do gây tổn hại các tế bào da. Các vitamin và các dưỡng chất có khả năng chống oxy hóa thường tập trung rất nhiều ở da, như beta-carotene, vitamin E và C. Chúng tập trung nhanh chóng đến những nơi có nhiều gốc tự do trên da. Một nghiên cứu mới đây cho thấy các phụ nữ sử dụng chế phẩm beta-carotene thiên nhiên có tăng đáng kể nguồn dự trữ beta-carotene ở da.
Dùng chế phẩm beta-carotene như thế nào là tốt nhất?
Sử dụng hỗn hợp gồm nhiều loại carotenoid trong đó có beta-carotene sẽ có kết quả tác dụng tốt hơn nếu dùng riêng rẽ. Mặt khác, nên dùng cùng lúc kết hợp nhiều loại chế phẩm chống oxy hóa như vitamin E, vitamin C, selenium,…chúng có tác dụng cộng hợp hỗ trợ nhau giúp tăng tác dụng của từng dưỡng chất. Cũng cần phải nhấn mạnh rằng việc phối hợp các chế phẩm bổ sung dinh dưỡng nêu trên với một chế độ ăn hợp lý giàu trái cây và rau xanh là mục tiêu lý tưởng cho sức khỏe của bạn.
Dùng chế phẩm carotenoid liều cao có tác dụng phụ gì không?
Nếu bạn uống beta-carotene hay những loại carotenoid khác với liều rất cao trong nhiều tháng, bạn có thể thấy lòng bàn tay và bàn chân có màu hơi vàng. Tác dụng phụ này hoàn toàn vô hại, ngoại trừ về mặt thẩm mỹ. Nếu bạn cảm thấy màu vàng này gây phiền phức cho mình, bạn có thể giảm liều hoặc ngưng sử dụng carotenoid trong một hai tháng, sau đó dùng trở lại với liều thấp hơn.
Nếu bạn hút nhiều thuốc lá hay uống nhiều bia rượu, tốt nhất bạn nên sử dụng thêm các chế phẩm bổ sung beta-carotene và các chất chống oxy hóa khác như vitamin E, vitamin C, và selenium,…
KẾT LUẬN
Các carotenoid làm cho cuộc sống của chúng ta giàu có hơn, phong phú hơn nhờ vào màu sắc và những lợi ích quan trọng của nó trên sức khỏe. Có hàng loạt carotenoid trong thiên nhiên, và không có gì phải nghi ngờ, cách tốt nhất để có được chúng là sử dụng một chế độ ăn nhiều trái cây, rau quả và những thực phẩm nguồn gốc từ thực vật. Thật không may, rất nhiều người trong chúng ta hiện nay vẫn chưa thực hiện được chế độ ăn như vậy – cho họ và cho con cái của họ. Họ đã bỏ lỡ những dưỡng chất thiết yếu mà thiên nhiên ban tặng.
Tất cả các carotenoid đều là thành phần nền tảng trong chế độ ăn của loài người trải quả hàng triệu năm tiến hóa. Cho nên, bạn cần xây dựng cho mình một chế độ dinh dưỡng hợp lý với đầy đủ trái cây và rau quả. Trong trường hợp bạn không ăn được hay ăn không đúng những thực phẩm giàu carotenoid, bạn có thể sử dụng thêm các chế phẩm bổ sung, tốt nhất là các đa sinh tố và khoáng chất trong đó có carotenoid.
Cảm ơn anh về bài nói chuyện và bài viết rất bổ ích :)
Posted by: Nhung | Monday, October 18, 2010 at 11:06 PM